Image Alt

Muziek

Muziek

Muziek is diep geworteld in de mijnbouwcultuur. Voor mijnwerkers was muziek een manier om te ontspannen van hun harde ondergrondse werk en om de band met hun collega’s te versterken. Blaasorkesten waren aanwezig bij de meeste ceremonies en evenementen in gemeenschap, zoals jubilea, begrafenissen en religieuze vieringen (Beijer, 2013; Langeweg, 2014).

De eerste muziekkorps die gevormd werd door mijnwerkers in Nederland was de Nederlandsche Mijnwerkers Muziekvereeniging Bergcapelle (ook bekend als Bergkapel) opgericht in 1892 door mijnwerkers van de Domaniale Mijn in Kerkrade. De oorsprong van de band is niet duidelijk. Sommigen zeggen dat het een initiatief was van het management van de mijn, maar anderen zeggen dat ze geïnspireerd waren door muziekverenigingen in Duitsland. Wat wel duidelijk is, is dat de Domaniale Bergkapel als rolmodel heeft gediend voor verschillende andere muziekkorpsen, die werden opgericht bij de Staatsmijn Wilhelmina (1908), Staatsmijn Emma, de Oranje-Nassau Mijnen (1914), de Willem-Sophia mijn (1923) en Staatsmijn Maurits (1927).

Het management van de mijnen moedigde en steunde de muziekkorpsen van hun bedrijven aan. Ze waren een goede vorm van promotie voor de mijnbouw en creëerden een positief imago voor het beroep van mijnwerker. Zo wees het management van de mijnen werknemers die lid waren van een “muziekkorps” toe aan ploegen die niet in strijd waren met het oefenschema van het muziekkorps, zodat de muzikanten konden oefenen en spelen, zonder dat het hun werk beïnvloeden.

“Met alternatieve en ononderbroken werk, waren repetities en uitvoeringen mogelijk. Voor de mijnen was muziek zo belangrijk, dat er uitzonderingen werden gemaakt. Het garandeerde werken tijdens ochtenddiensten, voor veel mijnwerkers een reden om lid te worden van een muziekkorps.”

Serge Langeweg (2014)
Onderzoeker Continium Kerkrade

Het uniform

Muziekgezelschappen werden meestal herkend door hun extravagante uniformen. De Bergkapel van Domaniale was de eerste band van mijnwerkers die uniformen droegen tijdens hun optredens. In een tijd was het ongebruikelijk om niet-militaire korpsen in uniformen te zien (Langeweg, 2014). Tijdens een optreden in Antwerpen in 1894 kreeg de Bergkapel namelijk een prijs voor het dragen van de meest originele kostuums.

Muzikanten van de Bergkapel Domaniale Mijn (1946)
Foto: De Mijnen

Uniformpet Bergkapel van de Domaniale Mijn.
Het Bergkapel-uniform is geïnspireerd op de Bergfrack mit Schachthut, het traditionele uniform dat wordt gebruikt door mijnwerkers in Saksen, Duitsland.
Het 3D-model is een reproductie van de pet die wordt gebruikt door musici van de Bergkapel van de Domaniale Mijn. De pet is zwart met gouden ornamenten die de bovenrand en de linkerkant versieren, een gouden knop met het mijnsymbool is aan de linkerkant van de pet bevestigd. In de eerste 5 jaar van de Bergkapel mochten alleen dirigenten en directeuren van de Bergkapel de pet met veren dragen. Rond 1900 mochten andere musici witte veren dragen, terwijl het bestuur en de dirigenten rode veren droegen (Langeweg, 2014).

3D-model gemaakt door Paulo Golovattei

Kerkrade: De globale ontmoeting van blaasmuziek.

Met het succes van de Bergkapel en andere mijnwerkersbands werd blaas- en fanfaremuziek zeer populair onder de mijnwerkersfamilies in Nederland. Na de Tweede Wereldoorlog bereikte blaasmuziek een hoogtepunt in de mijnbouwcultuur met de oprichting van het Wereld Muziek Concours(WMC), een muziekwedstrijd gedurende één maand die sinds 1951 om de vier jaar plaatsvindt in Kerkrade.
Het WMC is volgens de organisatoren ontstaan na een gezamenlijk concert, op een zondagmiddag van een Engelse muziekkorps en een Nederlands korps. Het Nederlandse korps zou die middag alleen spelen, De Engelse voegden zich spontaan bij hen aan. De reacties van het publiek waren verrassend goed. Toen ontstond het idee om een wedstrijd te organiseren tussen blaasmuzikanten uit verschillende locaties van de wereld. Kerkrade was de perfecte stad waar de inwoners blaasmuziek ademden. Het WMC bestaat uit een muziekfestival van wedstrijden tussen blaas- en fanfarekorpsen, percussie ensembles, mars korpsen en dirigenten. Tijdens 4 weken durende festival treden alle muzikanten op verschillende plaatsen in de stad op. Naarmate het evenement meegroeit met de edities, groeit ook de kwaliteit van de muzikanten en de ervaring van de organisatoren, waardoor de WMC een prestigieuze muziekwedstrijd wordt. De beste blaasmuzikanten over de hele wereld strijden op het podium van de Roda hal of op het veld van het Parkstad Stadion om het wereldkampioenschap. Het is eigenlijk het WK blaasmuziek.

Wereldmuziekconcours in Kerkrade, 2009 (foto: Wikipedia)

Tegenwoordig trekt het WMC honderdduizenden bezoekers naar Kerkrade. Die bezoekers komen kijken naar de marsparades en showwedstrijden, luisteren naar de orkesten en solisten. Dansen op verschillende soorten muziek.
Voornamelijk wordt gespeeld door blaasinstrumenten.

De Vrolijke Mijnwerkers

De muziekwereld in de mijnen was niet alleen afhankelijk van parades en harmonieën. Volksgroepen zoals ‘De Vrolijke Mijnwerkers’ maakten deel uit van de mijnbouwcultuur in Nederland. Door feestelijke melodieën te mixen met de accordeon, snelle beats op de drums en het geluid van de ondergrondse mijnen, produceerde De Vrolijke Mijnwerkers verschillende albums. Ze behaalde behoorlijk veel succes en verkochten 50.000 platen in de eerste twee jaar.

In 1962, de Billboard Magazine herkende het album “I Remember
The Netherlands” van De Vrolijke Mijnwerkers tussen de
internationale albums met potentiële omzet (Foto: Billboard)

Het meest in het oog springende van deze groep was, dat alle drie de leden geen enkele verleden in de steenkoolmijn had. Hun naam en kleding verwees wel naar mijnwerkers. De groep heeft in haar beginperiode opgetreden voor mijnwerkers. Zij hebben volop genoten en waren razend enthousiast van het optreden. Aan het einde van de avond bedankte en prees de organisator van het evenement de muzikanten en vergeleek hij hen met de mijnwerkers zelf en de muziek waar de mijnwerkers graag naar luisterden. Na dit optreden koos de band voor de naam en gingen zij mijnwerkerskleding dragen en liedjes te zingen over de mijnbouw.

Bekijk hieronder enkele video’s van ‘De vrolijke Mijnwerkers’, om een aantal liedjes van hen te beluisteren.

Ontdek meer op de website van het Nederlands Mijnmuseum.

Hebt U vragen over het museum, deze website, over het project van de Universiteit van Maastricht of een andere vraag, stuur dan even een bericht.